Geçmiş Zaman Eklerinin Tarihçesi

Geçmiş Zaman Eklerinin Tarihçesi

1-) Görülen Geçmiş Zaman Eki

Hem şekil hem de zaman ifade eden bir ektir. Şekil bakımından bildirme, zaman bakımından görülen geçmiş zamanı ifade eder. Bu ek hareketin görülen geçmiş zamanda ortayaçıktığını bildirir. Bu eke görülen geçmiş zaman eki dememizin sebebi, yapılan hareketin anlatıcının gözü önünde yapılmış olmasındandır. Yeni geçmişte yapılan bir hareket bizim gözümüzün önünde olmuşsa, o zamanı ifade için görülen geçmiş zaman ekini kullanırız. Bu ek hareketin olup bittiğini gösterir. Bugün Türkiye Türkçesinde görülen geçmiş zaman ekimiz: “-dı, -di, -du, – dü, -tı, -ti, -tu, -tü” şeklindedir.

Ek Eski Türkçede “-dı, -di, -tı, -ti” şeklinde karşımıza çıkar. Eski Anadolu Türkçesinde -dı, -di, bazı eserlerde ise -tı, -ti olarak tespit edilir. Eski Anadolu Türkçesinde üçüncü şahıslar dışında ekin ünlüsü yuvarlaktır. Görülen geçmiş zaman ekinde iyelik kaynaklı şahıs ekleri kullanılır.

sev-

sev – di – m

sev – di – n

sev – di

sev – di – k

sev – di – niz

sev – di – ler

2-) Öğrenilen Geçmiş Zaman Eki

Bu ek de hem şekil hem de zaman ifade eden eklerimizdendir. Şekil olarak bildirme, zaman olarak görülmeyen yani öğrenilen (duyulan) geçmiş zamanı ifade eder. Yani bu ek görülmeyen, görmediğimiz bir geçmiş zamanda yapılan olayı anlatır, hareketi bildirir. Bu zamanda hareket anlatıcının gözü önünde olmamıştır. Anlatıcı onu sonradan başkasından duymuştur veya fark etmiştir. Demek ki görmediğimiz, geçmişte yapılmış bir hareketi anlatmak için öğrenilen geçmiş zaman ekini kullanırız. Bugün Türkiye Türkçesinde öğrenilen geçmiş zaman ekimizin dört şekli bulunmaktadır: “-mış, -miş, -muş, -müş”

Eski Türkçede ekin sadece -mış, -miş halleri kullanılırdı. Eski Anadolu Türkçesinde de ek aynen Eski Türkçede olduğu gibi -mış ve -miş şekilleriyle kullanılmıştır.

Osmanlı Türkçesinin sonlarına doğru ek ünlü uyumuna tâbi olmaya başlamış ve ekin bugünkü şekilleri ortaya çıkmıştır. Türkiye Türkçesinde ekin çekimleri şu şekilde yapılmaktadır:

bil-                                                           gör-                                                   sev-

bil – miş – im                                           gör – müş – üm                                 sev – miş – im

bil – miş – sin                                          gör – müş – sün                                 sev – miş – sin

bil – miş                                                   gör – müş                                           sev – miş

bil – miş – iz                                            gör – müş – üz                                   sev – miş – iz

bil – miş – siniz                                       gör – müş – sünüz                            sev – miş – siniz

bil – miş – ler                                          gör – müş – ler                                 sev – miş – ler

Eski Anadolu Türkçesinde ise çekim şu şekilde yapılmaktadır:

bil-                                                       gör-

bil – miş – em                                      gör – miş – em

bil – miş – sin                                      gör – miş – sin

bil – miş                                               gör – miş

bil – miş – üz                                      gör – miş – üz

bil – miş – siz                                      gör – müş – siz

bil – miş – ler                                      gör – miş – ler

Bugün Anadolu ağızlarında çokluk birinci şahıs için görülen geçmiş zamanda geçen -ka ve -ke ekleri de kullanılmaktadır.

Bu zamanı ifade etmek için Eski Anadolu Türkçesi döneminde -up, -up zarf fiil eklerinden de istifade edilmiştir.

• Yazı Sahibi Hakkında
• Kişinin Diğer Yazıları

Ataberk Demir

En Son 3 Yazısı Aşağıdadır . . . (Tüm Yazılarını Görüntüle)

• Rind Tipi Nedir? - 1 Mayıs 2018
• Eski Türk Edebiyatında Tercüme Geleneği - 1 Mayıs 2018
• Sıfat Fiiller (Partisipler) - 1 Mayıs 2018